Hub-and-Spoke
W logistyce termin Hub-and-Spoke odnosi się do planowania wysyłki towarów, która jest zorganizowana między nadawcą A i odbiorcą B połączonymi centralnym węzłem logistycznym. Hub-and-Spoke funkcjonuje również w języku polskim jako model piasty i szprych. Piasta jest węzłem logistycznym, a połączenia z A i B są szprychami. W przeciwieństwie do tego modelu, w ruchu bezpośrednim połączenia pomiędzy A i B są obsługiwane bezpośrednio.
Hub-and-Spoke – optymalizacja transportu
Celem systemu Hub-and-Spoke jest optymalizacja wykorzystania odpowiednich środków transportu. Idealnie byłoby, gdyby zawsze można było zaplanować całkowite obciążenie w piaście – węźle logistycznym. Hub-and-Spoke jest istotnym modelem w procesie dostarczania listów i paczek, transportu kurierskiego, drobnicowego i kolejowego. Ponieważ to rozwiązanie zawsze daje najwyższy priorytet wykorzystaniu przepustowości transportu, przejście ładunku przez węzeł centralny generuje większe odległości do pokonania niż w przypadku transportu bezpośredniego.
Hub-and-Spoke pochodzi z ruchu lotniczego (towarowego). Przepływy towarów, a także pasażerów są łączone w węzłach centralnych. Zmniejsza to koszty transportu i zwiększa liczbę połączeń.
Podział systemów Hub-and-Spoke
W pierwszej kolejności rozróżnia się systemy Hub-and-Spoke z jednym węzłem centralnym, z którym połączeni są nadawca oraz odbiorca, oraz systemy z kilkoma węzłami centralnymi. Jeśli w systemie zintegrowano kilka węzłów, zarówno nadawcy jak i odbiorcy mogą być z nimi wszystkimi połączeni. W wielu systemach tworzony jest również ruch bezpośredni dla bardzo częstych połączeń między nadawcą a odbiorcą – w tym przypadku centralny węzeł zostaje w procesie transportu pominięty.
Obsługa i dyspozycja w węźle logistycznym
W celu optymalnego wykorzystania połączenia nadawców i odbiorców z węzłem centralnym, przez węzeł przechodzą regularnie zaplanowane transporty towarów. Przesyłki docierające do takiego węzła zgodnie z harmonogramem są rozładowywane, ponownie sortowane i ponownie ładowane w celu rozpoczęcia ostatniego etapu transportu do odbiorcy.